Budva – tam kıyının yanında bulunan antik kent, zengin bir tarihi geçmişi saklıyor. Uzak geçmiş MÖ V. yüzyıla kadar uzanıyor . Çok sayıda efsaneye göre Budva ilk olarak İlirya kentiydi. İlk sakinleri, tarihi olarak iyi bilinen Thebe’nin kralı Kadmo ve Kraliçe Harmonia’ydı.
Zaten MÖ II. yüzyılda Budva Romalıların eline geçti . O dönemde topraklarında ticaret çok gelişmişti. Vatandaşlar üzüm ve zeytin yetiştiriciliğiyle uğraşıyorlardı. Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden sonra Budva’da Bizans dönemi başladı. Budva halkının Bizans’a karşı mücadelesi 535 yılında başladı. Bizans döneminin çöküşü, Nemanjic hanedanının eski Karadağ kıyısı topraklarına gelmesinden sonra gerçekleşti (1184.-1186.).
Yine de, Budva’nın en büyük parlaklığı Orta yüzyılda Sırp imparatoru Dusan’ın yaşadığı dönemde yaşandı . O dönemde Budva, Orta yüzyıldaki yeni yaşam koşullarının anlatıldığı tüzüğünü aldı.
Venedik Cumhuriyeti’nin yönetimi altında , Budva 1442’de düşer. Venediklilerin baskısının yanı sıra, Budva vatandaşlarının sıkıntıları, Budva ve çevresini sık sık işgal eden ve Venediklilerle savaşan Türklerden de kaynaklanmıştır. Budva, XVIII. yüzyılın başına kadar her zaman iki savaşan taraf arasında yükü taşımaktadır.
1807’de Budva Fransızlar tarafından ele geçirilir ve 1813’te Avusturya-Macaristan egemenliği altına girer ve bu egemenlik Budva’yı bir sonraki yüz yıl boyunca yönetir. Avusturya-Macaristan egemenliğindeki harap ve yoksul Budva, I. Dünya Savaşı’nı, yani 1914 yılını beklemektedir. Avusturya-Macaristan monarşisinden kurtuluş 1918’de gerçekleşmiştir.
Yine de, bu sadece II. Dünya Savaşı’na kadar bir duraklamaydı, çünkü 1941’de Budva ve çevresi tekrar işgal edildi, bu sefer İtalya tarafından. Budva, Nazi egemenliğinden kurtuluşu 22 Kasım 1944’te bekliyordu.
Budva’nın kuruluş efsanesi
Budva ve Budva halkı özel ilgi göstererek şehrin kuruluşuna dair efsanevi efsaneyi korumaktadır. BATHUA, BUTOBA, BUTUA – bugün Budva – ismini VI. yüzyıldan itibaren Stefan Bizans döneminden kalma şehrin kuruluşuna dair en ünlü otantik hikayenin arkasına gizler.
MS 2. yüzyılda Bilboslu Filon’un yazıtlarında yazıldığına göre Budva’nın kuruluşu, kentin kurucusu olan ve Fenike Kralı Agemor’un oğlu olan efsanevi Thebe adlı kişiye dayanmaktadır.
Yani Kadmo ve karısı Harmonija, yaşlılıklarında Thebe’den sürgün edilmişler ve öküz arabalarıyla Budva bölgesinin en eski sakinleri olan Enheleanların (yılan balığı halkı) topraklarına gitmişler ve orada BOUTHOE (Budva) adında yeni bir şehir kurmuşlardır.
Efsaneye göre, Budva ismini, Thebe’nin eski yöneticileri olan Kadma ve Harmonija eşlerini Budva’ya getiren öküzlerden almıştır (Yunanca Öküz – Bous). Bazı kaynaklara göre ise Harmojia, İliryalı bir erkek çocuk doğurmuştur.
Ancak Kadmo’nun gençliğinde işlediği bir cinayet nedeniyle tanrıların cezası ona gelmiş ve efsaneye göre eşleri (Kadmo ve Harmonija) yılana dönüştürülmüştür.